بررسی میزان بهره گیری از استانداردهای ابرداده ای در ذخیره سازی نسخه های خطی موجود در پایگاه های فارسی

چکیده نسخه های خطی جزئی از میراث فرهنگی یک جامعه تلقی شده و در اکثر پژوهش ها بخصوص در حوزه علوم انسانی به عنوان منابع دست اول محسوب می شوند. از این رو دیجیتال سازی این نسخه-ها از دو منظر دسترس پذیری و حفاظت، برای محققان و سازمان های مرتبط با نسخه های خطی، حائز اهمیت می باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی میزان بهره گیری از استانداردهای ابرداده ای در ذخیره-سازی نسخه های خطی موجود در پایگاه های نسخه های خطی فارسی و نوع و فراوانی این استانداردها در فرایند دیجیتال سازی این پایگاه ها بپردازد. جامعه این پژوهش شامل استانداردهای ابرداده ای رکوردهای موجود در پایگاه های نسخه های خطی می-باشد که عبارتند از: استانداردهای ابرداده ای متس، مودس، دابلین کور، تی.ای.آی، پرمیس، میکس و اف.آر.بی.آر. این پژوهش به روش پیمایشی توصیفی و تکنیک دلفی و از طریق سیاهه وارسی، گردآوری شده و با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان داد که در پایگاه های نسخه های خطی فارسی، استانداردهای ابرداده ای مِتس، دابلین کور و مودس به ترتیب دارای بیشترین فراوانی بوده است. از میان 3 استاندارد ابرداده ای استفاده شده در پایگاه های نسخه های خطی فارسی، استاندارد ابرداده ای مِتس (mets) با بیشترین فراوانی در این پایگاه ها، به عنوان دومین استاندارد پرکاربرد در کل پایگاه های نسخه های خطی می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در بخش های مربوط به توصیف و ارائه اطلاعات نسخه ها عدم یک دستی در استفاده از استانداردهای ابرداده ای وجود دارد و این مساله لزوم توجه به یک دستی در توصیف نسخه ها و استفاده از استانداردهای ابرداده ای یک دست و در نهایت وجود سازمانی جهت ارائه خط مشی یکسان در این زمینه را آشکار می نماید. از بین 25 ناحیه مشخص شده برای نسخه های خطی، 15 ناحیه که در تکنیک دلفی امتیاز بالایی دریافت کرده اند، توسط تمامی استانداردهای ابرداده ای پوشش داده می شوند. همچنین برای پوشش 25 ناحیه نسخه های خطی با 118 مولفه، علاوه بر استاندارد تی.ای.آی که برای نسخه های خطی طراحی گردیده و بیشترین میزان پوشش و کاربرد را داشته است؛ استفاده از استانداردهای ابرداده ای به کار رفته در پایگاه های نسخه های خطی در کنار همدیگر، یعنی تی.ای.آی و دابلین کور و همچنین تی.ای.آی و مودس، از نتایج برخواسته از این پژوهش می باشد. دیجیتال سازی نسخه های خطی در مقایسه با سایر منابع کتابخانه ای، هنوز در ابتدای راه بوده و نیازمند تحقیق و پژوهش فراوان می باشد.